Plots moet de mens zich aanpassen aan allerlei strikte regels en beperkingen die kunnen zorgen voor verwarring en benauwdheid. Een onwerkelijk en angstig gevoel kan ons overheersen. We zijn precies onze zelfbepaling kwijt en worden overgeleverd aan een onbekende en onzichtbare vijand die elk moment kan toeslaan. Niet alleen door de strenge uiterlijke maatregelen komt de mens in een engte terecht, maar ook door het eigen bewustzijn dat in de greep is van angst en onmacht, ontstaat er meer een innerlijk terugtrekken en een afstand nemen van onze buitenwereld, de anderen en persoonlijke toekomstperspectieven.
Het is logisch dat er strikte maatregelen worden getroffen en het is een bewijs van gezond verstand wanneer we voldoende zorg dragen voor onszelf door hygiëne, gezonde voeding, voldoende slaap, beweging en opbouwende gedachten. Door te zorgen voor onszelf, zorgen we ergens ook automatisch voor de ander. Een grote actuele uitdaging voor iedereen is echter het midden trachten te vinden tussen afstand en nabijheid. Fysieke nabijheid buiten het gezin moet sowieso nu tijdelijk beperkt worden. We zien ontzettend veel creatieve alternatieven op werkgebied en via sociale media en communicatietools die hartverwarmend en bemoedigend zijn.
Een te grote afstand nemen waar het niet nodig is, lijkt me echter contraproductief. Tijdens wandelingen in het dorp zie ik regelmatig mensen terugdeinzen wanneer we elkaar voorbijgaan. Wanneer er dan al oogcontact is, kan je schrik eruit aflezen. Hier en daar zijn er wel vriendelijke gebaren en nemen mensen elkaar nog waar zonder spanning. Juist deze opmerkzaamheid en sociale warmte (ook al is er fysieke afstand) kan zeer veel betekenen in deze complexe tijd van limitatie en beperking. Niet enkel fysieke warmte (zoals zonlicht en verwarmende voeding) verhoogt onze immuniteit, maar ook innerlijke en sociale warmte draagt in hoge mate bij tot onze weerstand, psychische veerkracht en algemeen welbevinden.
Uiterlijk zijn we wel in lockdown, maar laten we innerlijk ons hart niet sluiten voor de buitenwereld, onze relaties, onze doelen en interesses. Teveel angst en afstand ondermijnt onze levenskracht en verzwakt onze immuniteit. Het is natuurlijk een intense individuele uitdaging om ons te verheffen boven de vele suggesties van angst die circuleren. En het is ook een opdracht om de grote stroom aan nieuwsberichten te temperen of voor onszelf te doseren, zodat we er niet overstelpt door worden. Het geheel negeren van de veranderde realiteit en de ernst ervan, lijkt me dan het andere uiterste.
In deze tijd wordt er van iedereen een innerlijke kracht gevraagd die kan onderscheiden, doseren, overzicht en openheid kan bewaren, redelijkheid kan behouden en warmte kan ontwikkelen. Want deze innerlijke capaciteiten zijn in ons aanwezig en bieden tegenwicht tegenover angstgevoelens, engte en terugtrektendensen. Het eenzijdig reikhalzend uitkijken naar een verlossend vaccin of het einde van de besmettingen, houdt ons teveel in een passiviteit. We hebben de mogelijkheden om in een crisistijd of een tijd van restricties en beperkingen zelfactief innerlijke bijdragen te leveren die een gunstige invloed hebben op onze gezondheid en het sociale leven.
Ondanks de uiterlijke restricties, zouden we onszelf niet innerlijk mogen beperken. Er kunnen nog zoveel limitaties, regels, controles en richtlijnen op ons afkomen, innerlijk blijft een mens vrij in denken en voelen, ook al volgt men de regels daarbij ook nauwkeurig op. Maar de kunst is om blijven te vertrouwen in mogelijkheden, creativiteit, menselijkheid en vrijheid ondanks die beperkingen. Juist deze zaken verheffen ons uit zwaarte, eenzaamheid en machteloosheid. Vriendelijkheid, elkaar opmerken, de natuur observeren, aandacht voor de ander, opbouwende gesprekken (online), humor, interesses herontdekken, inspirerende gedachten, verdiepen in een thema, echte en eerlijke communicatie,… Al deze naar-buiten-gerichte zaken zorgen voor warmte en openheid. Het werkt ontstressend, verlichtend, verbindend en hartverwarmend.
En net deze sociale hartswarmte hebben we meer dan nodig in deze tijd. Angst en afstand kan ons enkel verkilling, vermoeidheid en weinig weerstand bieden. Innerlijke warmte geeft ons hoop en perspectief en stimuleert ons afweersysteem. Laten we ons dus niet opsluiten in onszelf en leven in de ban van angst, maar onze diepste capaciteiten gebruiken en uiten in het sociale leven waar het mogelijk is.
David Vanheerswynghels